Toekomst Europa? - best case scenario

Ruud Veltenaar

trendwatcher | bevliegeraar | voorzitter steden3hoek | spreker op Inspiriment 2011

Het Duitse parlement heeft met overweldigende meerderheid ingestemd met het verbeteren van het bail-out mechanisme EFSF (European Financial Stability Facility). Hiermee denkt deze meerderheid een regeringscrisis te hebben voorkomen. Ook verwacht het parlement hiermee in het algemeen een positieve bijdrage te hebben geleverd aan het vertrouwen in de Eurozone.

Deze tweede ronde van hervormingen is bedoeld om de condities voor de bailout leningen voor de Europese landen, die zwaar onder druk staan, te verbeteren en om snel weer nieuwe leningen te kunnen verstrekken aan deze landen, in de hoop dat het vertrouwen in de financiële markten en de EU snel terugkeert.

Fonds niet groot genoeg om problemen op te lossen 

Echter, de nieuwe, verbeterde EFSF is bij lange na niet voldoende om de toenemende problemen in de eurozone op te lossen. Deze stap moet meer symbolisch gezien worden om de hoop op een oplossing levend te houden.

Er zijn ook nog steeds kleine knelpunten die de ratificatie van de hervormingen door alle 17 landen blokkeren. Deze voorwaarden en omstandigheden variëren van het eisen van onderpanden tot en met de gangbare ruzies binnen de nationale politiek. Toch heeft het besluit van Duitsland meer impact dan uitsluitend een symbolische, omdat zonder de Duitse instemming een oplossing om de eurozone te redden überhaupt onmogelijk zou zijn geweest.

Maar er is veel meer nodig om een oplossing te creëren voor de eurozone, omdat er drie grote problemen zijn, namelijk:

1. de grote en toenemende problemen in Italië; 
2. de aanstaande bankencrisis, die het gevolg is van 
3. het aanstaande faillissement van Griekenland. 

Elk van deze drie problemen kunnen op elk moment losbarsten en ze houden allemaal onderling verband met elkaar. Het Duitse besluit maakt het mogelijk om juridisch met de hervorming te beginnen, maar zoals eerder gesteld, ontbreken simpelweg de financiële middelen om het integrale probleem te tackelen. Om de problemen op de middellange termijn echt te kunnen oplossen is een EFSF fonds nodig van minimaal 2.000 miljard euro, vijfmaal meer dan thans beschikbaar is!

Europa zal dus nog geruime tijd in angst leven en de verwachting is dat de onderhandelingen over meer financiële slagkracht pas op z’n vroegst in november zullen starten en minimaal tot medio 2012 zullen duren.

Best-case scenario 

Laten we een beetje anticiperen op de toekomstige ontwikkelingen en scenario’s. Laten we gemakshalve even aannemen dat niemand de ratificatie van EFSF blokkeert en dat bovenstaande drie scenario’s zich op het minst ongunstige moment voordoen, want dat deze problemen er komen staat vast. Laten we optimistisch gezien ook aannemen dat de bestaande strategie en programma’s zich voldoende bewijzen en dat een ramp op korte termijn wordt voorkomen. Wat is dan het ‘best-case’ scenario voor Europa en wat voor soort Europa blijft er dan nog over?

De euro zal zich hebben gestabiliseerd, maar met behoorlijk destructieve gevolgen. Ook Spanje zal in dit scenario zwaar geraakt worden en nieuwe fondsen zullen beschikbaar moeten worden gesteld om Spanje, na Ierland, Portugal, Griekenland, Italië en diverse grote Europese banken te redden. Ook bestaat er een reële kans dat België tot de probleemlanden gaat behoren en ook een beroep moet doen op de noodfondsen. Hiermee zijn 125 miljoen Europeanen en hun regeringen van normale kredietvoorzieningen afgesneden en ontstaat er een zeer somber beeld. Herstel en beschikbaarheid van kredieten tegen normale condities zal voor deze landen minimaal drie tot vijf jaar in beslag nemen. Deze ontwikkeling zal leiden tot economische krimp en de consumptieve sectoren zullen zwaar onder druk komen te staan. De probleem landen komen steeds verder geïsoleerd te staan en banken zullen geen enkele concessies meer doen. De risico’s in Griekenland zullen enorm toenemen, leidend tot een onafwendbaar faillissement.

De genoemde probleemlanden vormen een enorme belasting voor het Europese systeem en het omgaan met hun soevereine schulden is niet het enige probleem. Veel Europese banken zullen ook onder overheidscuratele komen te staan, waardoor kredietverstrekking aan gezonde landen ook onder druk komt te staan. Het is niet ondenkbaar dat landen als Engeland en Duitsland, na een decennium van tien jaar economische groei, terug worden geworpen naar de posities van tien jaar geleden. Het vereist een grenzeloos optimisme om te verwachten dat Europa zich de komende jaren zal herstellen.

Wordt Europa een nieuw Duits Rijk?

In een zwaar gehavend Europa, dat economisch nauwelijks groeit en met aangeslagen banken verder moet, is het de verwachting dat uitsluitend de landen die zelf hun eigen kapitaal kunnen genereren enigszins hun welvaartsniveau kunnen vasthouden. Bijna alle kapitaalkrachtige regio’s in Europa bevinden zich in het noorden en de beste zijn Skagerrak, de regio Beauce in Frankrijk, gebieden rond de Rijn en de noordelijke regio’s van de Donau en de Elbe. De laatste drie bevinden zich allemaal in Duitsland.

Om deze reden is Duitsland het beste land in Europa, dat zich met ‘vallen en opstaan’ het snelst zal herstellen na de Europese collectieve ineenstorting. Maar van een paradijs voor de Duisters zal echter geen sprake zijn. Het land heeft een exportgerichte economie en de rest van Europa biedt onvoldoende afzetmogelijkheden voor de Duitse bedrijven. In deze situatie is Duitsland de belangrijkste bron van kapitaal voor Europa, heeft het de grootste economie en draagt het land het meeste bij aan de EFSF.

Het debat in Europa en binnen de parlementen, over hoeveel elk landen moet bijdragen om de eurozone in leven te houden, is al gaande. Bijna alle landen vermoeden dat Duitsland gebruik zal maken van haar sterke positie en het Europese systeem naar eigen inzicht en behoeften zal hervormen. En als de Europese crisis dan eindelijk een keer voorbij is, dan zullen de meeste landen het nieuwe, Duitse Europa minder welgevallen.

En dat is op dit moment het best-case scenario!