trend watcher | bevliegeraar | voorzitter steden3hoek.net | spreker op Inspiriment 2011
De recente bijstelling van de credit rating van diverse landen en de Europese schuldencrisis vertonen langzaam maar zeker tekenen van de aanstaande Grote Stagnatie.
De massale volatiliteit en scherpe correctie op de beurzen en huizenprijzen raken de wereldwijde financiële markten en wijzen er op dat de meeste geavanceerde economieën op de rand van een double-dip recessie balanceren. De crisis is veroorzaakt door de enorme schulden (en de handel daarin) die landen, banken maar zeker ook de consumenten tot veel te grote hoogte hebben laten oplopen en tonen aan dat we op te ruime voet hebben geleefd en de openbare sector lijkt de problemen niet meer met financiële infusen te kunnen oplossen.
Een combinatie van hoge en nog steeds stijgende olie- en grondstofprijzen, onrust in het Midden-Oosten, de schulden in de eurozone en het technische faillissement van de VS, hebben geleid tot een grote risico-aversie. Feitelijk draaien de economieën in de VS, de eurozone, in de UK en in Japan al geruime tijd hooguit stationair. Zelfs de snel groeiende opkomende markten zoals China en elders in Oost Azië en in Latijns Amerika, en de op export gerichte economieën die afhankelijk zijn van deze markten (Duitsland en het grondstofrijke Australië) ervaren flinke vertraging in economische groei.
De magie van overheidskunstjes is voorbij
Tot vorig jaar konden politici en beleidsmakers telkens een nieuw konijn uit de hoge hoed toveren waarmee een ‘zaagtand’ herstel zichtbaar werd. Fiscale stimuli, zoals het verlagen van de overdrachtsbelasting, zeer lage rente’s, het afboeken van honderden miljarden aan slechte schulden en de miljarden dollars voor reddingsoperaties en de herfinanciering van financiele instellingen zijn allemaal uitgeprobeerd, maar hebben alleen voor uitstel gezorgd. De konijnen in de hoge hoed zijn bijna uitgestorven.
Het fiscale beleid is op dit moment een belemmering voor de economische groei in zowel de eurozone en de UK. Zelfs in de VS zijn de staat en lokale overheden, en sinds kort ook de federale overheid, zwaar aan het bezuinigen en het is slechts een kwestie van tijd of de overheden moeten overgaan tot het verhogen van belastingen.
Nog een ronde van bailouts voor de banken is politiek onaanvaardbaar en economisch onhaalbaar. De meeste regeringen, vooral in Europa, zijn zo bezorgd dat de reddingsoperaties onbetaalbaar zijn dat deze angst markten verlamd en nog meer twijfels zaait over de gezondheid van de Europese banken, die eigenaar zijn van het grootste deel steeds zwakker wordende ‘overheidspapier’.
Beleid overheden en politici heeft gefaald
Het fiscale beleid is op dit moment een belemmering voor de economische groei in zowel de eurozone en de UK. Zelfs in de VS zijn de staat en lokale overheden, en sinds kort ook de federale overheid, zwaar aan het bezuinigen en het is slechts een kwestie van tijd of de overheden moeten overgaan tot het verhogen van belastingen.
Nog een ronde van bailouts voor de banken is politiek onaanvaardbaar en economisch onhaalbaar. De meeste regeringen, vooral in Europa, zijn zo bezorgd dat de reddingsoperaties onbetaalbaar zijn dat deze angst markten verlamd en nog meer twijfels zaait over de gezondheid van de Europese banken, die eigenaar zijn van het grootste deel steeds zwakker wordende ‘overheidspapier’.
Beleid overheden en politici heeft gefaald
Ook het monetaire beleid heeft niet echt veel bijgedragen aan een oplossing. Kwantitatieve verlichting is beperkt door de inflatie in de eurozone en in de UK. De Amerikaanse Federal Reserve zal waarschijnlijk voor de derde keer een voor een kwantitatieve versoepeling zorgen in QE3, maar het zal te weinig en te laat zijn. Vorig jaar hebben rondjes van belastingverlagingen en transfers van ongeveer $ 600 billion (QE1) en in QE2 van zelfs boven een trillion, geleid tot 3 procent herstel in slechts één kwartaal en daarna daalde de groei tot onder een procent in de eerste helft van 2011. De ingrepen in QE3 zullen veel kleiner zijn en zullen nauwelijks effect hebben op economisch herstel en de reflatie van activa.
Ondertussen dreigen Spanje en Italië toegang te verliezen tot de kapitaalmarkten en ook Frankrijk komt meer en meer onder druk te staan. Feitelijk zijn de problemen in Spanje en Italië te groot om snel opgelost te worden. Het beleid van de Europese Centrale Bank is er dan op gericht om, met de aankoop van landenobligaties, een brug te slaan naar een nieuwe Europese financiële stabilisatie in de eurozone, maar als Spanje en Italië de toegang tot de kapitaalmarkten verliezen, zal de 440 miljard euro in de oorlogskas aan het einde van dit jaar of anders begin 2012 helemaal verdampt zijn.
Eerlijk gezegd moet het bedrag van € 400 miljard snel verhoogd worden naar minimaal € 1.250 miljard, maar waarschijnlijk is de Duitse regering, onder druk van het electoraat, hiertoe niet bereid en ook Nederland lijkt als braafste jongetje van de klas, dit standpunt te volgen. Niet zo gek natuurlijk, als we in beschouwing nemen dat we economisch voor een groot deel afhankelijk zijn van Duitsland. De enige optie die dan overblijft is een dwingende herstructurering van Spanje en Italië, net zoals ook in Griekenland is gebeurd. En ook hier zullen weer vele lijken uit de kast vallen, omdat ook deze landen hun situatie veel te rooskleurig hebben afgeschilderd en daarmee de rest van Europa hebben misleid. Een dwingende herstructurering van de ongedekte insolvabele schulden van de banken is een tweede stap die zal plaatsvinden. Alhoewel het proces van ‘deleveraging’ nog niet echt begonnen is, zijn schuldreducties onontkombaar wanneer de economische groei stagneert of wanneer de landen niet in staat blijken te zijn om zich ‘uit de schulden te inflateren’.
Krijgt Karl Marx gelijk?
Ondertussen dreigen Spanje en Italië toegang te verliezen tot de kapitaalmarkten en ook Frankrijk komt meer en meer onder druk te staan. Feitelijk zijn de problemen in Spanje en Italië te groot om snel opgelost te worden. Het beleid van de Europese Centrale Bank is er dan op gericht om, met de aankoop van landenobligaties, een brug te slaan naar een nieuwe Europese financiële stabilisatie in de eurozone, maar als Spanje en Italië de toegang tot de kapitaalmarkten verliezen, zal de 440 miljard euro in de oorlogskas aan het einde van dit jaar of anders begin 2012 helemaal verdampt zijn.
Eerlijk gezegd moet het bedrag van € 400 miljard snel verhoogd worden naar minimaal € 1.250 miljard, maar waarschijnlijk is de Duitse regering, onder druk van het electoraat, hiertoe niet bereid en ook Nederland lijkt als braafste jongetje van de klas, dit standpunt te volgen. Niet zo gek natuurlijk, als we in beschouwing nemen dat we economisch voor een groot deel afhankelijk zijn van Duitsland. De enige optie die dan overblijft is een dwingende herstructurering van Spanje en Italië, net zoals ook in Griekenland is gebeurd. En ook hier zullen weer vele lijken uit de kast vallen, omdat ook deze landen hun situatie veel te rooskleurig hebben afgeschilderd en daarmee de rest van Europa hebben misleid. Een dwingende herstructurering van de ongedekte insolvabele schulden van de banken is een tweede stap die zal plaatsvinden. Alhoewel het proces van ‘deleveraging’ nog niet echt begonnen is, zijn schuldreducties onontkombaar wanneer de economische groei stagneert of wanneer de landen niet in staat blijken te zijn om zich ‘uit de schulden te inflateren’.
Krijgt Karl Marx gelijk?
Alhoewel het politiek misschien incorrect mag klinken, lijkt het er op dat Karl Marx, gedeeltelijk gelijk heeft gekregen dat globalisering en financiële bemiddeling stuk lopen en dat herverdeling van inkomen en vermogen uit arbeid naar kapitaal, mogelijk leidt tot de vernietiging van het kapitalisme. Dit gezegd hebbende, dient hier direct aan toegevoegd te worden dat bewezen is dat zijn opvattingen, dat het socialisme beter zou zijn, onjuist zijn. Bedrijven saneren en ontslaan personeel omdat er simpelweg onvoldoende vraag is naar hun producten of diensten en dat hun leiders onvoldoende in staat zijn gebleken door het tij te keren. Maar het verlies van arbeidsplaatsen en de verlaging van de personeelskosten, verhogen ongelijkheid en verlagen uiteindelijk de vraag naar producten en diensten.
De onrust en demonstraties in het Midden-Oosten en in landen als Israël en de UK, en de stijgende onrust in China, en binnenkort ook in andere geavanceerde economieën en opkomende markten, delen allemaal dezelfde oorzaken, namelijk: groeiende ongelijkheid, armoede, werkeloosheid en zelfs hopeloosheid. Zelfs de mondiale middenklasse voelen de naderende druk van dalende inkomsten en kansen.
Om de marktgerichte economieën weer in het gareel te krijgen en te laten werken zoals ze kunnen en moeten, moeten we terugkeren naar de juiste balans tussen markten en het verstrekken van publieke goederen. Dat betekent het einde van het Angelsaksische model van ‘laisses-faire’ en ‘voodoo-economie en van het Europese model van verzorgingsstaten met grote overheidstekorten. Beide systemen zijn gewoonweg aan het einde van hun cyclus gekomen en kunnen we daarmee failliet verklaren.
Progressie belastingen zijn onvermijdelijk
De onrust en demonstraties in het Midden-Oosten en in landen als Israël en de UK, en de stijgende onrust in China, en binnenkort ook in andere geavanceerde economieën en opkomende markten, delen allemaal dezelfde oorzaken, namelijk: groeiende ongelijkheid, armoede, werkeloosheid en zelfs hopeloosheid. Zelfs de mondiale middenklasse voelen de naderende druk van dalende inkomsten en kansen.
Om de marktgerichte economieën weer in het gareel te krijgen en te laten werken zoals ze kunnen en moeten, moeten we terugkeren naar de juiste balans tussen markten en het verstrekken van publieke goederen. Dat betekent het einde van het Angelsaksische model van ‘laisses-faire’ en ‘voodoo-economie en van het Europese model van verzorgingsstaten met grote overheidstekorten. Beide systemen zijn gewoonweg aan het einde van hun cyclus gekomen en kunnen we daarmee failliet verklaren.
Progressie belastingen zijn onvermijdelijk
Om nu zo snel mogelijk de juiste balans te creëren zullen fiscale stimulerende maatregelen nodig zijn die leiden tot het creëren van banen gericht op productieve investeringen in infrastructuur en nieuwe technologieën die leiden tot meer duurzaamheid en het verminderen van de economische ‘foot print’. Dit leidt tot onvermijdelijk progressievere belastingheffingen, iets waar politici veel moeite hebben uit angst voor het electoraat. Maar meer fiscale stimulans op de korte termijn en fiscale discipline op midden- en lange termijn zijn noodzakelijk, net zoals de ondersteuning van de banken wanneer de onvermijdelijke ‘run’ op cash vanuit het volk op gang komt. Ook de reductie van schulden van insolvabele huishoudens en andere schrale economische entiteiten is onontkoombaar, net zoals een nog veel strenger toezicht en regulering van het financiële systeem ter voorkoming van het redden van banken en oligopolitsche trusts, die te groot zijn om gered te kunnen worden.
Investeren in menselijk kapitaal
Investeren in menselijk kapitaal
Tenslotte zullen geavanceerde economieën meer moeten investeren in menselijk kapitaal, zoals vaardigheden, kennis en competenties, alsmede in sociale vangnetten om de productiviteit te verhogen en werknemers onderling te laten concurreren en goed samen te werken, zodat bedrijven en mensen voldoende flexibel worden en blijven om goed te gedijen in een globaliserende innovatie-economie. Het alternatief is, net zoals in de jaren dertig, een eindeloze stagnatie, depressie, valuta- en handelsoorlogen, kapitaalcontroles, financiële crisissen, soevereine insolventies en massale sociale en politieke instabiliteit.
Wachten op politiek leiderschap
Wachten op politiek leiderschap
Het wachten is op politiekleiderschap die doet wat echt nodig is en zich voorlopig niets aantrekt van het electoraat. Want mensen hebben te lang op te grote voet geleefd en zullen slechts dwangmatig bij de lesgehouden kunnen worden.
Voor de korte termijn mogen we hier niet te positief zijn. Nog niet zolang geleden zei minister Opstelten dat een goede politicus primair rekening dient te houden met wat zijn kiezers vinden, ook wanneer dat de grootst mogelijke onzin is. Het gaat dus niet om de maatschappelijke werkelijkheid, nee, het gaat in de allereerste plaats om de perceptie die de kiezers van de werkelijkheid hebben. De politicus die daar niet van uitgaat, zal het slecht vergaan. Die opvatting getuigt van een werkelijk verbluffend nihilism en zal niet leiden tot de juiste maatregelen en een snel herstel.
Voor de korte termijn mogen we hier niet te positief zijn. Nog niet zolang geleden zei minister Opstelten dat een goede politicus primair rekening dient te houden met wat zijn kiezers vinden, ook wanneer dat de grootst mogelijke onzin is. Het gaat dus niet om de maatschappelijke werkelijkheid, nee, het gaat in de allereerste plaats om de perceptie die de kiezers van de werkelijkheid hebben. De politicus die daar niet van uitgaat, zal het slecht vergaan. Die opvatting getuigt van een werkelijk verbluffend nihilism en zal niet leiden tot de juiste maatregelen en een snel herstel.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten