Opkomst China: Europa als 'keizer zonder kleren'

‘Jullie in het Westen hebben geen idee hoe de rest van de wereld tegen jullie aankijkt. Ze zien een keizer zonder kleren. De wereld is enorm veranderd, maar jullie begrijpen totaal niet wat dat betekent.’ Aan het woord is Kishore Mahbubani (The New Asian Hemisphere; the irresistible shift of global power to the east') in discussie met Frans Timmermans, Staatssecretaris van Buitenlandse Zaken onder leiding van Michael Zeeman.

Eeuwenlang stonden Aziaten (Chinezen, Indiërs, moslims en anderen) langs de zijlijn van de wereldgeschiedenis. Nu staan ze klaar hun deel op te eisen van de wereldmacht. Het Oosten moderniseert in rap tempo, heeft de snelst groeiende economieën en de grootste financiële reserves. Ook op sociaal en cultureel gebied verandert er veel. Maar hoe reageren Europa en de VS op de stormachtige opkomst van Azië?

Volgens de Singaporese intellectueel Kishore Mahbubani lijkt alleen de westerse zakenwereld te anticiperen op veranderingen in het Oosten. De westerse overheden daarentegen steken hun kop in het zand en weigeren te aanvaarden dat de verschuiving van economische macht ook een verschuiving van politieke en culturele macht met zich mee zal brengen.

De eeuw van Azië

Samen met Brazilië, Rusland, India en Zuid-Afrika is China de snelstgroeiende economie ter wereld. Hoe doet China dat en wat blijft er voor het Westen over? Kishore Mahbubani schreef in 2008 'De eeuw van Azië'. Hierin verklaart hij de hele machtsverschuiving in de wereld, economisch en politiek. Mahbubani studeerde filosofie in Singapore en Canada, werd diplomaat, ambassadeur bij de Verenigde Naties en voorzitter van de Veiligheidsraad. Momenteel is hij hoogleraar op een Universiteit in Singapore. Hij kent de praktijk dus uitstekend en bekijkt het Westen met Oosterse blik.

Door de industriële revolutie steeg de welvaart tijdens een mensenleven met 50%. In China is dat op het moment 10.000% in een mensenleven! China gaat de geschiedenis domineren. China groeit op meer terreinen. Er is minder honger, minder onveiligheid, iets meer keuze in werk – de lage lonen in de fabrieken zijn altijd nog beter dan de lonen op het platteland. Door de ontwikkelingen is er meer zicht op rechtszekerheid – China realiseert zich dat een moderne economie gebaat is bij rechtszekerheid – en zicht op meer vrijheid van meningsuiting. Kortom: door de economische ontwikkeling stijgt ook de welvaart en het welzijn voor de 1,3 miljard Chinezen.

Westen niet langer bewaker van de beschaving

Het Westen is niet langer de bewaker van de beschaving. Dat heeft het zich heel lang gevoeld en het handelt er nog naar, zij het selectief. De bevolking van Afrika groeit, die van Europa krimpt. Europa heeft dus een groeimarkt als buur. Wat doen we ermee? Helemaal niets. Waarom niet? Omdat we het niet eens zijn met de machtsstructuur. Heel misschien was de democratisering daar nu veel makkelijker opgepakt als er al handelscontacten waren met veel andere landen. Dan ligt er ten Oosten van de EU nog een gebied met economische potentie. Het tweede afzetgebied waar we hadden kunnen handelen om op termijn onze opgebouwde welvaart te kunnen behouden en mee te kunnen delen.

De brug naar het Oosten is Turkije. Maar, Turkije weren we. Op ideologische gronden. Geen contact ‘beschaaft’ kennelijk beter dan economisch contact. Not! China zit nu dus goed geworteld bij onze directe buren in Afrika en Turkije richt zich inmiddels op het Oosten. Waar gaan wij op termijn nog geld verdienen?

Democratie is geen voorwaarde

Beschaving, en daarmee op z’n minst een redelijke welvaart voor iedereen, lijkt bereikt te worden door economische ontwikkeling. Democratie is niet overal mogelijk en moet dus ook geen voorwaarde meer zijn. China is nu volop aanwezig in Afrika. In de eerste plaats voor de aanvoer van grondstoffen voor de eigen industrie. Maar dat is niet het enige resultaat: China neemt de hele regio in de vaart mee. De maatschappelijke vooruitgang die met deze ontwikkelingen gepaard gaat, krijgt via deze weg in meer landen voet aan wal. Het Westen heeft decennia geroepen dat overal democratie moest komen. Een democratisch systeem is helemaal niet heilig. In veel landen kan het eenvoudigweg niet werken. In Irak bijvoorbeeld heeft de heropvoeding door de VS niets opgeleverd. Sjiieten kregen na verkiezingen de macht maar die is niet geaccepteerd door de Soennieten en Koerden. Geen resultaat dus.

Westen moet zich meer bescheiden opstellen

Laten we dat nu alvast leren van China. Accepteer de landen zoals ze zijn als uitgangspositie. Door handel en investeringen stijgt de welvaart. Een welvarende middenklasse heeft iets te verdedigen, een welvarend regime ook. Door rechtszekerheid en behoorlijk bestuur. Door handel met alle landen lijkt China nu toekomstperspectieven te bieden waar het Westen alleen de mond vol van had. Een dergelijk optreden van het Westen nemen 5,6 miljard inwoners van de wereld nu niet meer serieus. Kortom: de macht van het Westen brokkelt af, die van China en nieuwe ontwikkelende gebieden bloeit op.

Nu het Westen op de tweede plaats afstevent, wordt het tijd voor een heroverweging. Europa is klein. 500 Miljoen Europeanen zijn zichzelf buitenspel aan het plaatsen, economisch en politiek. Willen we onze welvaart behouden of er in elk geval niet teveel van verliezen dan is een sterk Europa met hele goede contacten met de buren een absolute noodzaak. Hard roepen dat handelspartners eerst voor democratie moeten zorgen getuigt van domme arrogantie en treft zeker geen doel. Het wordt een ideologische kruistocht. Terugvallen op nationalistische sentimenten is een teken van kortzichtigheid. De EU op z’n retour = de welvaart op z’n retour. Daar wordt niet één land beter van. Nog veel meer samenwerken in de EU en veel partnerschappen opbouwen in de ontwikkelende landen zijn de enige optie. Die boodschap moet veel meer uitgedragen worden.

En dat is precies wat we tijdens het Inspiriment op 1 september gaan doen!